Umowa o pracę, kiedy jest pozorną?

Cechą charakterystyczną czynności pozornej jest brak zamiaru stron dokonujących tej czynności wywołania skutków prawnych, które prawo wiąże z treścią złożonego oświadczenia. Powstaje zatem sprzeczność między złożonym oświadczeniem a rzeczywistymi zamiarami stron, co oznacza, że pozorują one na zewnątrz i tworzą u określonej grupy odbiorców (w tym organów władzy publicznej) przekonanie, że czynność o określonej treści została przez nie skutecznie dokonana.

W celu stwierdzenia pozornego zatrudnienia muszą być spełnione następujące warunki:

– oświadczenie woli musi być złożone dla pozoru,

– oświadczenie woli musi być złożone innej osobie, oraz

– adresat oświadczenia, wiedząc o pozorności oświadczenia, zgadza się na zawarcie umowy o pozorowanie.

Ustalając pozorność zatrudnienia pracownika, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zwraca szczególną uwagę na następujące czynniki:

– Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę członka rodziny; chociaż ten rodzaj zatrudnienia sam w sobie nie oznacza jeszcze fikcyjnego zatrudnienia, to jednak należy wziąć pod uwagę, czy ktoś pracuje na swoją lub cudzą rzecz.

– Zły stan zdrowia pracownika istniejący w momencie zawierania umowy o pracę; jeśli jest to prawda i obie strony o tym wiedziały, można to uznać za przyczynę zawarcia umowy o pracę z pracownikiem, którego stan zdrowia był w tym czasie zły.

– Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę kobiety w ciąży; ten rodzaj zatrudnienia można uznać za fikcyjny, jeśli pracownica faktycznie nie wykonywała pracy w okresie ciąży – tzn. jeśli została zatrudniona tylko dlatego, że była w ciąży.

– Zatrudnienie osoby, której brakuje okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania np. świadczenia emerytalnego.

Jeśli ZUS wyda decyzję stwierdzającą, że pracownik nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom np. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z uwagi na to, że według ZUS Warszawa zatrudnienie pracownika było pozorne, pracownik może odwołać się do sądu rejonowego za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję.

Odwołanie należy złożyć na piśmie w ciągu miesiąca od daty otrzymania decyzji za pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która ją wydała lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę. Odwołanie nie podlega opłacie, dlatego warto nie poddawać się po otrzymaniu takiej decyzji i złożyć odwołanie, jeśli strony mają dowody na to, że praca była faktycznie wykonywana.

Jeśli odwołanie pracownika zostanie uwzględnione przez ZUS, nie będzie on prowadził dalszego postępowania sądowego. Jeśli jednak odwołanie nie zostanie uwzględnione w całości lub w części, ZUS przekaże je do sądu w ciągu 30 dni od daty złożenia odwołania wraz z uzasadnieniem.

W wyniku złożenia odwołania decyzja ZUS nie staje się ostateczna, a Ty masz możliwość udowodnienia przed sądem, że Twoja umowa o pracę nie była fikcyjna, wbrew temu, co twierdzi ZUS. Do odwołania należy dołączyć wszelkie dostępne dokumenty potwierdzające, że umowa o pracę była rzeczywiście wykonywana (np. korespondencję między Tobą a pracodawcą lub między Tobą a kontrahentami pracodawcy), a także świadków, którzy mogą potwierdzić, że rzeczywiście wykonywałeś pracę na rzecz pracodawcy.

Należy podsumować, że pracownik, który odwołuje się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, pozostaje w stosunku pracy, tzn. jest pracownikiem i musi nadal przychodzić do pracy i wykonywać swoje obowiązki zgodnie z umową. Z drugiej strony, jeśli sąd podtrzyma decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie będzie konieczne rozwiązywanie umowy o pracę, ponieważ stanie się ona nieważna z mocy prawa.